Wat is nou eigenlijk een samengesteld gezin?
Als je dit leest, heb je misschien zelf een samengesteld gezin. In ieder geval zul je meerdere samengestelde gezinnen kennen: partners waarvan minstens een van de twee al een kind of meerdere kinderen hebben. Soms hebben beide partners kinderen en soms krijgen nieuwe partners samen weer kinderen. In al die gevallen spreek ik van een samengesteld gezin.
Wat maakt een samengesteld gezin nu anders dan een kerngezin? Er zijn een paar verschillen en de eerste gaat over de mate van complexiteit. Daar vertel ik hieronder over.
Het kerngezin
Twee ouders met een of meer kinderen: dat noemen we een kerngezin. Zodra je een relatie hebt, waarbij een van de partners (of allebei) al kinderen heeft, noemen we dat een samengesteld gezin of stiefgezin. Ik gebruik deze termen door elkaar heen en duid er hetzelfde mee aan. Daarbij maakt het niet zo uit of je nu daadwerkelijk samenwoont met die partner. Ik heb genoeg voorbeelden in mijn praktijk waaruit blijkt dat er al genoeg kan spelen voordat je samenwoont. Eigenlijk kun je stellen dat de dynamiek van het samengesteld gezin actief wordt, zodra je de kinderen van je partner ontmoet hebt. Wel is het zo, dat de dynamiek heftiger wordt als je eenmaal samenwoont.
Het samengesteld gezin is een complex systeem
Kenmerkend voor het samengesteld gezin is dat het een complexe vorm is, omdat het altijd meer mensen omvat. Niet alleen hebben beide partners vaak kinderen, of besluiten de nieuwe partners dat ze ook samen graag een kind willen, maar ook van allerlei andere familie is er meer: (stief)broers en zussen, ooms, tantes, opa’s en oma’s etc.
In de afbeelding hiernaast is al te zien dat zelfs de allereenvoudigste vorm van het samengesteld gezin complexer is dan een kerngezin. In dit voorbeeld heeft alleen vader een nieuwe partner zonder kinderen.
Hierdoor groeit het aantal verbindingen van drie naar vijf. Waar in het kerngezin bloedbanden (de oranje lijnen) de overhand hebben, zijn in het samengesteld gezin de niet-bloedbanden (de blauwe lijnen, al dan niet gestippeld) in de meerderheid.
Meer samengesteld = meer complex
Als we het voorbeeld iets ingewikkelder maken, is dat meteen terug te zien in de tekening. In de afbeelding hierboven is gekeken naar een situatie waarin beide ouders een nieuwe partner hebben. De vader heeft dezelfde situatie als in het voorbeeld hiervoor: hij heeft een nieuwe partner zonder kinderen. De moeder heeft deze keer ook een nieuwe partner gevonden. Zij heeft een relatie met iemand die al twee kinderen heeft. Het aantal bloedbanden neemt hierdoor wel iets toe, maar het aantal niet-bloedbanden (verbindingen die minder stabiel zijn) loopt veel harder op.
Dan ben ik eigenlijk nog niet compleet, want de linker twee kinderen hebben in figuur 3 nu maar 1 ouder wat natuurlijk niet klopt. Het intekenen hiervan maakt de afbeelding echter nog ingewikkelder.
Conclusie
Het kerngezin en het samengesteld gezin zijn niet hetzelfde. Het kerngezin kenmerkt zich door relatief veel bloedbanden. Het samengesteld gezin heeft veel meer verbindingen en ook nog eens minder stabiele verbindingen. Daardoor is het logisch dat een verandering in een samengesteld gezin meer invloed heeft op dat hele systeem.
Zijn er nog meer verschillen? Jazeker. Dan kijken we naar de grenzen van het samengesteld gezin.
Marjolein van der Linden
TAAAFEL: de basis voor samengestelde gezinnen in Hilversum
