De afgelopen tijd heb ik verteld over twee verschillen: het samengesteld gezin is namelijk complexer en bij het samengesteld gezin zijn de grenzen niet helder. Dit blog gaat over de dubbelrollen in een samengesteld gezin.
Laten we nogmaals kijken naar de eenvoudigste vorm van een kerngezin: er zijn drie rollen: vader, moeder en kind. Dus alle leden hebben één rol. Deze uitleg klinkt vanzelfsprekend, maar hoe gaat het in een kerngezin?
De dubbelrol in een samengesteld gezin
Dit is het gezin waar we in het vorige blog ook al naar keken: Gijs, de vader van Peter en Anne, de moeder van Isabel zijn na een scheiding verliefd op elkaar geworden en vormen nu een samengesteld gezin.
- Gijs is de vader van Peter. Maar hij is niet de vader van Isabel. Hij is haar stiefvader.
- Anne is de moeder van Isabel, maar niet de moeder van Peter. Ze is zijn stiefmoeder.
- Andersom is Peter wel is de zoon van Gijs, maar niet van Anne. Hij is haar stiefzoon.
- En Isabel is de dochter van Anne, maar niet van Gijs. Zij is zijn stiefdochter.
Dat betekent dat Gijs, Anne, Peter en Isabel allemaal een dubbelrol vervullen.
1.3. Dubbelrol is dubbele taak
Dubbelrollen zijn over het algemeen ongemakkelijke rollen.
Een tijdlang werkte ik in dezelfde onderwijsinstelling als waar mijn dochter studeerde. Volgens afspraak probeerde ik bij haar uit de buurt te blijven en ik vermeed het al helemaal om haar cijfers in te zien. Toch werd ik overvallen door de realiteit toen ik bij het invullen van een van een algemene cijferlijst van studenten, opeens haar naam en cijfer zag .
De dubbelrol geeft je vaak het gevoel dat je op eieren loopt. Je weegt je woorden op een goudschaaltje en zelfs dan word je vaak onaangenaam verrast. Tegelijkertijd helpt het om uit te spreken waar het ongemak zit. Dat geldt natuurlijk ook voor samengestelde gezinnen.
dubbelrol: ouder en stiefouder
Want was is nu het verschil tussen ouder en stiefouder zijn? Het grootste verschil is dat de ouderrol er een is van verantwoordelijkheid voor mijn kind. Stiefouders kunnen wettelijk alleen financieel verantwoordelijk gehouden worden. Verder is de rol van de stiefouder in principe een ‘lege’ rol. Dat heeft zijn voor- en nadelen.
Het voordeel is dat als je je dit bewust bent, je hem kunt vullen naar jouw wens. Het nadeel is dat er maatschappelijk vaak van alles in wordt gestopt. Zeker stiefmoeders hebben vaak te maken met het oordeel van de buitenwereld, het oordeel van zichzelf en/of hun partner dat zorgtaken bij het stiefmoederschap horen. Het duurt vaak lang voordat ouder en stiefouder openstaan voor het idee dat het een keuze is. Bij stiefvaders wordt in het algemeen meer keuzevrijheid geaccepteerd en die voelen zich ook minder ‘beperkt’ in hun rol. Het boek: Stiefvadergezinnen van Johannes Mol geeft een mooi overzicht van de mogelijkheden van een stiefvader.
Stiefouderen is werk
Dat je je eigen kinderen leuker vindt is een natuurwet, geen gemenigheid. Het is nu eenmaal ingewikkelder om de kinderen van een ander op te voeden dan je eigen. Bovendien kost het ook meer energie. Het grote verschil in rol tussen ouder en stiefouder zit hem in dus in het verschil in verantwoordelijkheid: een stiefkind hoef je (en mag je) niet opvoeden. Andersom heeft een kind al twee ouders en hoeft deze ook geen opvoeding van de stiefouder te accepteren.
Natuurlijk kun je ervoor kiezen om als stiefouder zorgtaken op je te nemen, maar check heel goed van waaruit je dat doet.
De ouder vindt het vaak heel ongemakkelijk om dit te horen, want het is juist zo prettig om zorg en opvoeding te delen! Dit leidt vaak tot overvragen van de stiefouder en daardoor tot meer afstand tussen de partners. Toch wordt de ontstane afstand vaak niet in verband gebracht met dit overvragen.
Opvoeden en huisregels
Daarom is het in samengestelde gezinnen essentieel om onderscheid maken tussen opvoeding en huisregels. Huisregels gaan over hier-en-nu en gelden voor alle gezinsleden. Er ontstaat ook meer veiligheid voor de kinderen als het duidelijk is wie waarover wat te zeggen heeft.
Misschien ten overvloede maar ik wil hier toch mee besluiten: in een kerngezin speelt deze dubbelrol met alle daaraan verbonden problemen gewoon niet.
Marjolein van der Linden, eigenaar van TAAAFEL: de basis voor samengestelde gezinnen in Hilversum
